Ayvalık Ayazma Kilisesi

Faneromeni Kilisesi ismiyle de bilinen Ayvalık Ayazma Kilisesi, Ayvalık merkezde Kemalpaşa Mahallesi’nde yer almaktadır. Kilisenin bugün Ayazma ismiyle anılmasının sebebi kelime anlamının “kutsal su” anlamına gelmesidir. Çünkü kilise içerisinde yer alan su kutsal kabul edilmektedir. Üstelik buradaki su hakkında bir de mübadele sonrası Ayvalık’tan Midilli’ye göçen papazların kilisenin suyunu adaya taşıdıkları ve orada kullanmaya devam ettikleri söylentisi yer almaktadır. Ayvalık Ayazma Kilisesi’nin tarihi hakkında bilgiye girişteki alınlıkta yazan 1890 tarihli yazıdan ulaşılmıştır. Kilise bölgenin genç dönem yapılarından biri kabul edilmektedir. Apsisi bulunmayan kilisede diğer kiliselerden farklı olarak dini kaygılar göz önüne alınmadan inşa edildiği dikkat çekmektedir. Yapı kuzeydoğu-güneybatı yönünde inşa edilmiş olan Rum Ortodoks Kiliselerindendir. Kilisenin formu dikdörtgendir. Süslemeleri Neo Klasik stili temsil ede yapıda bölgenin yöresel inşa malzemelerinden Sarımsaklı taşının kullanıldığı görülmektedir. 1925 yılında mübadele sonrası boş kalan Ayvalık Ayazma Kilisesi, bir dönem zeytincilik işletmesi olarak bir dönem de zeytinyağı fabrikası olarak kullanılması nedeniyle binanın iç yapısı özgünlüğünü koruyamamıştır. Kilise daha sonra 2001 yılında ise Kültür Bakanlığı tarafından kamulaştırılmıştır. Kiliseye ait bir de rivayet bulunmaktadır. Anlatılanlara göre küçük bir kız çocuğu her gece rüyasında Meryem Ana’yı görmektedir. Rüyasında Meryem Ana burada durup su içmekte ve çocuğa da suyu işaret etmektedir. Daha sonra kazı çalışmaları sonucu burada su bulununca buraya Ayvalık Ayazma Kilisesi inşa edilmiştir.