Dağ Tırmanışı Nedir? Dağcılık Hakkında Her Şey

Bu yazı meskeni dağlar olanlara; doğa ne kadar müsaade ederse o kadar sınırları zorlayanlara… Dağcılığı diğer ekstrem sporlardan ayıran en önemli özelliği her daim büyük riskler taşıması. Ama hayatı anlamak ve çoğumuzda kör olan üçüncü gözü pür dikkat açmak açısından eğiticiliği de yadsınamaz.

Koştur çabala dünya düzenini ardınızda bırakıp dağ zirvelerine tırmanmayı düşlüyor ve insan isterse neler neler başarır diyorsanız bu yazımızı sonuna kadar okumanızı öneriyor, hayallerinizi de sonuna kadar destekliyoruz. Ama bu sporun eğitilmiş bir profesyonellik gerektirdiğinin ve hata kabul etmediğinin altını da kalın bir kalemle çizmek istiyoruz.

{ad:0}

Dağcılık Nedir, Dağ Tırmanışı Nasıl Yapılır?

Dağcılık sadece bir dağın zirvesini hedefleyip yürümek değil; o zirveye çıkarken eğitimle kazanılmış disiplinler kullanıp, ekipman, akıl ve sağduyu desteğiyle zor olanı zorlamak demek! 1800 – 1900’lü yıllarda ‘zengin aktivitesi’ olarak görülen bu ekstrem spor, 20. yüzyılda yaygınlaşarak geniş bir kitlenin hayat tarzı haline gelmiş. Dağlara talep bu kadar artınca da 1931’de Uluslararası Dağcılık Federasyonu kurularak aktivite sıfatından sıyrılıp resmen spor olarak kabul edilmiş.

Bildiğimiz çiçekli böcekli doğa yürüyüşlerinden çok daha farklı hem zihinsel hem de bedensel güç gerektiren dağcılık sporunda tehlikelerle baş edebilmek için teknik bilmek önem arz ediyor. Nasıl ki her coğrafyanın kendine has farklılıkları var, dağlar da birbirinden farklı olabiliyor. Bu sebeple tırmanacağınız dağı iyi analiz etmek, rotasında karşılaşabileceğiniz zorluklara da hazırlıklı olmanız gerekiyor. Bu eğitim sadece tekniğini öğrenmekle de tamamlanmıyor, deneyimlemek ve deneyimlemiş kişilerle fikir alışverişinde bulunmayı da zorunlu kılıyor. Her ne kadar izlediğimiz dağ filmlerinin çoğunda yalnız başına dağa tırmanan kahramanlar görsek de dağcılık, profesyonellerce yapılan ve her bir üyenin farklı görevler üstlendiği bir ekip sporu.

Dağcılık Türleri Neler?

Dağcılıkta da her spor dalında olduğu gibi farklı disiplinler var. Amaca ve zorluklara göre isimlendirilmiş dağcılık çeşitleri ise kısaca şöyle;

Alpin Stil : Direkt zirvenin amaçlandığı, hız ve hafifliğin ön plana çıktığı bir stil. Dağcılığın ruhunda olan ve macera adına her şeyi barındıran bu stilde ana ve ara kamplar yok, zirveye gidiliyor ve dönülüyor. Bu yüzden Alpinizm denildiğinde ilk akla gelen ‘temiz tırmanış’ tanımı oluyor. Trekking ve Hiking : Dağ ve doğa yürüyüşlerini kapsayan bu kategori günübirlik aktiviteler anlamını da taşıyor. Hiking kapsamında dağcı gün içinde ihtiyaç duyacağı alet, yiyecek içecek gibi malzemeleri yanına alarak çıkıyor ve kamplı konaklama yapmıyor. Aktivite, kampı da kapsıyorsa adı trekking oluyor. Expedisyon : Fransızca kökenli bir kelime olan Expedisyon ‘keşif seferi’ anlamına geliyor. Araştırma gibi belli bir amaca yönelik tırmanışları kapsayan bu stilde dağcılar zirveye erişene kadar kamp yapmak için birçok kez duruyor. Ve yüklerini alttaki kamptan üstteki kampa aktarırken de pek çok kez gidip dönmek zorunda kalıyor. Zor şartlar içeren bu keşif seferleri genellikle birkaç hafta, hatta aylarca bile sürebiliyor. Ferrata : Ferrata da İtalyanca bir kelime ve ‘demirden yol’ anlamında kullanılıyor. Kayalara sabitlenmiş demir merdivenlerle tırmanma tekniği olan bu stil dağcılığın da en kolay stillerinden biri. Sportif Tırmanış : Kayalarda ya da yapay tırmanma duvarlarında uygulan bu stil, çıkılan yüksekliğe ve kullanılan emniyet malzemelerine göre de değişkenlik gösteriyor. Kaya tırmanışı : Emniyet malzemelerinin kullanıldığı bu tırmanış stilinde yükseklik de genelde 50 ila 70 metre arasındaki bir ip boyunu aşmıyor. Serbest Stil : En çok uygulanan tırmanma türü olan serbest stilde, emniyet malzemesi olan ip sadece düşme ihtimaline karşı kullanılıyor. Solo Tırmanış : Herhangi bir emniyet ekipmanının kullanılmadığı, sadece tırmanış ayakkabısı ya da çıplak ayakla yapılan bu stilde tek bir hata ölümle neticelenebiliyor. Bouldering : Bu dağcılık stilinde hedef öyle çok yüksekler değil. Yere yakın yapılan bu tırmanışlarda dağcıların sadece iyi bir tırmanış ayakkabısı ve toz torbası kullanması yeterli. Bouldering hem amatör hem de usta dağcılar için en iyi antrenman türü. Yapay tırmanış : Kapalı alan aktivitesi olan bu tırmanışlar genellikle yarışma tırmanışları olarak uygulanıyor. Kar ve Buz Tırmanışları : Karlı dağlarda gerçekleşen bu tırmanış şekli dağcılık stillerinin de en zorlu olanı. Buz çivilerinin ve kar kazmalarının kullanıldığı bu stilde sadece tırmanmak değil, inişi planlamak da önemli.

Bilmeniz Gereken Dağcılık Terimleri

Dağcılıkla ilgili yaklaşık 3000 İngilizce terim kullanılıyor. Bu terimlerinin bazıları ise Türkçede maalesef karşılık bulamıyor. Biz de Türkçede karşılığı olan ve en çok kullanılan dağcılık terimlerinden bir derleme yaptık.

Kafile : Halatlarla birbirine bağlanmış grup Kayma : Buzulların vadiye doğru yürümesi Duvar Kayalar : Dağların dik ve kayalık yamaç kısımları Dağ Evi : Yamaçlardaki düzlüklere taş veya ahşapla inşa edilmiş ev Kulübe Sığınak : Geçit vermeyen fırtınalarda ve tipilerde geçici barınma sağlayan küçük kulübe Keçi Yolu : Katır ve keçi gibi hayvanların da yürüyebildiği taşlık yol Kayma : Buzulların vadinin aşağısına doğru ilerlemesi Sabit Halat : Zorlu tırmanışlarda önlem amacıyla sökülmeyen halat Teras : Tırmanılan kayaların yatay kısmı Buzul Boğaz : Buzulların bloklar halinde parçalandığı bölge Mahmuz : Kayaların üzerindeki büyük çıkıntı Kör Boğaz : Bir tarafı kapalı olan küçük vadi Kaya Gagaları : Çatlak üzerindeki buzul köprüleri Karabina : Açık ve kapalı kullanımına göre hem kanca hem de halka görevi gören köstek Nivelman : Kayalıklarda iki nokta arasındaki yükseklik tanımı Ninja Ayakları : Japonya dövüş sanatından esinlenen bu dağcılık terimi, sessiz ve doğru adımı tanımlıyor. Yükseltici : Tırmanma ipini tutan ve dağcının kendini çekmesine yarayan alet

Dağ Tırmanışı İçin Doğru Zaman ve Doğru Mevsim

Dağ tırmanışı için eğitim, antrenman ve cesaret kadar doğru zamanlama da çok önemli. Aslında yılın her mevsimi tırmanabilirsiniz ama dağların hava koşullarının değişken olduğu mevsim geçişlerinde ve kış günlerinde tırmanışlar da diğer zamanlara göre daha tehlikeli olabiliyor. Mesela havadaki ani değişimler, rüzgarın şiddeti ve fırtınalar çığ düşmesine; sisin yoğunluğu da kontrolün kaybedilmesine yol açabiliyor. Deneyimsiz ve acemi bir dağcıysanız tırmanış için en uygun zamanları havaların durağan seyrettiği sonbaharın başları ve yaz mevsiminde yapmalısınız.

Tıpkı tatil için seçilen popüler beldeler gibi tırmanış için seçilen birçok dağın da yüksek sezonu var. Bu dönemlerde dağ barınaklarından teleferik sistemine kadar dağcıların ihtiyaçlarına yönelik her şeyde güncelleme yapılıyor ve aktif hale getiriliyor. Dağları tanımak, koşullarını bilmek kadar bu dönemleri gözetmek de yapacağınız tırmanış için oldukça önemli.

Temel Dağcılık Malzemeleri Neler?

Başta çetin doğa şartları olmak üzere birçok zorlukla baş başa kalabileceğiniz bu sporun olmazsa olmazlarından biri de kullanacağınız malzemeler. Tırmanışın türüne göre dağcılık malzemeleri listesi de değişkenlik gösteriyor. Dilerseniz https://www.amazon.com.tr den listenizdeki birçok ürünü bulabilir, ihtiyacınıza göre seçimler yapabilirsiniz.

Çanta : Planladığınız tırmanış süresine göre değerlendireceğiniz bu malzemelerde dağcı çantasının litre olarak hacmi ve su geçirmez olması size büyük bir konfor sağlıyor. Omuz ve sırtınızı ağrıtmaması da dağcı sırt çantası seçiminin olmazsa olmaz şartlarından. Ürün önerimiz için buraya tıklayabilirsiniz. Mat : Seçeceğiniz matın taşıması kolay, hafif ve soğuk geçirmeyen türden olmasına dikkat etmeniz gerekiyor. Çadır : Kışın dış kumaşının yırtılmayacağına emin olabileceğiniz ve rüzgar altında dahi olsa kolayca kurabileceğiniz 5 mevsim çadırlar arasından seçim yapabilirsiniz. Uyku Tulumu : Uyurken vücut ısınızı dengelemek için kullanacağınız hafif, rahat taşınabilen sıkıştırmalı uyku tulumu önerimizi buradan görebilirsiniz. Emniyet Kemerleri : Alt, üst ve full body emniyet kemerleri tırmanırken sizi emniyette tutacak malzemeler. Emniyet kemerinin hareketleriniz kısıtlayacak kadar sıkı ya da gevşek olmaması gerekiyor. Tırmanma Ayakkabısı : Kayma ve sürtünme karşısında çabucak yırtılma gibi sorunlar yaşamayacağınız dağcı ayakkabısı ya da dağcı botunun ergonomik olması da gerekiyor. Kaliteli bir tırmanış ayakkabısı dağcılığın olmazsa olmazı. Baton : Dengeyle ilerlemek için gerekli olan baton seçimlerinizi bu adresten yapabilirsiniz. İp : İnişte kullanılan ipler statik, çıkışta kullanılan ipler ise dinamik olarak sınıflandırılıyor. Dinamik ipler esnerken, statik iplerde esneme olmuyor. Kask : Dağcılık ekipmanları arasında özel bir önem arz eden kaskla düşen kaya parçalarına, ekipten önde gidenlerin düşürebileceği malzemelere karşı korunabilirsiniz. Güvenlikli kasklar için bir alternatif de biz seçtik.

Dağcılıkta kullanılan malzemeler bu saydıklarımızla da sınırlı değil. Emniyet aletleri, karabina, kanca, balta, gözlük, eldiven, kazma, emniyet kolonu, fener, termometre, pusula, telsiz, ilkyardım malzemeleri gibi teçhizatlara da çantanızda yer açmanız gerekiyor. Ayrıca dağcı montu, dağcı pantolonu gibi dağcılık kıyafetleri konusunda doğru seçimler yapmak, yüksek irtifalar için üretilmiş dağcı saati kullanmak da önemli.

Dağcılık Eğitimleri ve Fiyatları

Dağcılık eğitimi teorik ve uygulamalı olarak yapılıyor. Türkiye Dağcılık Federasyonu talimatlarına uygun ve federasyon belgeli eğitimler veren profesyonel kurumların fiyatları eğitim etaplarına göre değişkenlik gösteriyor. Dağcılık eğitimi ne kadar sürer ve dağcılık sertifikası nasıl alınır sorularının cevabı için dağcılık kulübü ve Türkiye Dağcılık Federasyonu ile görüşebilir, şartlarını öğrenebilirsiniz.

Dağcılığın Tehlikeleri ve Dikkat Etmeniz Gereken Unsurlar

Dağcılık her ne kadar izleyicisi ve alkışı olmayan bir spor olsa da salgıladığı adrenalin anlatılmaz yaşanır diyoruz. Biz insanlar dağlardaki tehlikeleri azaltamıyoruz ama riskleri kontrol altında tuttuğunuz takdirde kendinizi dağ ortamının yarattığı tehlikelerden sakınabiliyorsunuz. Bu tehlikeler ve dikkat edilmesi gereken unsurlar ise şunlar;

Buzullar : Sert kar tabası ve donmuş sular, tırmanışı en zorlaştıran unsurlar. İnce ve saydam bir buz tabakasına tırmanırken kırılgan olan buzlara aletlerle tutunamıyor, kramponlarınıza da güvenemiyorsunuz. Gece ve sabah erimekte inatçı davranan buz kütleleri öğleyin ısının yükselmesiyle erimeye yüz tutuyor. Bu değişimi beklemek için sabırlı olmalısınız. Buzullu bölgelerden iple geçiş yapmak ise en güvenli yöntem.

Taş Düşmesi : Dağcılıkta en sık karşılaşılan durumlardan biri de taş düşmesi. Dağlardaki taş tarlalarına ‘çarşak’ deniliyor ve en ufak bir etkide bu taşlar aşağıya yuvarlanabiliyor. Taş düşmeleri en çok da don olaylarının olduğu sabah ve akşam saatlerinde yaşanıyor. Riskin yoğun olduğu taşlık alanları bu saatler dışında geçmek ise alınacak yegane önlem.

Çığ : Kış – bahar aylarında, yağış zamanlarında ve yağıştan birkaç gün sonra eğimi olan, kar yağan her yerde çığ tehlikesi olabilir. Çığdan korunmak için sinyal veren cihazlar kullanmak, sessiz olmak, ayak izi üzerine basarak yürümek gerekiyor. Çığa yakalandığınız takdirde de merkezinden uzaklaşarak kenarlara kaçmaya, altında kaldıysanız yüzeye çıkmaya çalışmalı; çıkamıyorsanız cenin pozisyonu almalısınız. Çığ altında kalan ekip arkadaşınızsa ve solunumu azsa, suni teneffüs yaparak, vücudunu ani şekilde ısıtmadan, ilaç vermeden hastaneye ulaştırmaya çalışmalısınız.

Şimşekler ve Yıldırımlar : Yıldırım en çok da yüksek noktalara düşüyor. Yağış esnasında açık bir arazideyseniz tek başına duran ağaçların altına sığınmamalı, mağaralara girmemeli (yıldırım duvarları yalayarak mağaralara girebiliyor), yağıştan kaçmak yerine ıslanmayı göze alarak mümkünse yere yatarak tehlikenin geçmesini beklemelisiniz. Yağış esnasında zirvedeyseniz sakince aşağıya inmeye çalışmak da verilebilecek en doğru karar.

Güneş : Dağlardaki güneşi plajdaki güneşe benzetmeyin. Yüksek UV’nin neden olduğu güneş yanıkları ciddi yaralar oluşturabilir. Yüksek koruma faktörlü güneş kremi sürmeyi ihmal etmeyin. Ayrıca bol su içerek sıcak çarpmasından da korunabilirsiniz.

Karanlık ve Sisli Hava : Görüş kaybı yaratan sis ve karanlık için en büyük tedbir harita ve pusula. Tabii dağı tanımak da önemli bir avantaj.

Türkiye'de Dağcılık Yapmak

Tıpkı çoğu tarihi eserimizin keşfi gibi dağlarımızı keşfedenler ve ilk tırmanışı yapanlar da yabancılar. Ülkemizde bilinen ilk tırmanışı Alman bir fizik profesörü yapmış, Rivayetleri ve çetin ceviz olmasıyla ünlü Ağrı Dağı’na tırmanmış. Bu da Türkiye’de dağcılığın başlangıcı olmuş. Rize’deki Kaçkar Dağları ve Orta Toroslardaki Aladağlar bölgesi de bu ilk tırmanışın ardından gelmiş.

Günümüzde dağcılık gençler ve genç kalanlarca ilgi gören ekstrem sporlar arasında. Bu yoğunluğu karşılamak içinse birçok kulüp kurulmuş. Şu anda tescilli 957 doğa ve dağcılık kulübünün faaliyet gösterdiği ülkemiz, dağcılık konusunda da artık bayrağı yabancıların elinden alıyor.

Tanımanız Gereken Ünlü Dağcılar

Ali Nasuh Mahruki

1995 yılının 17 Mayıs’ında henüz 26 yaşındayken Everest’e tırmanan ilk Türk – Müslüman dağcı olan Ali Nasuh Mahruki’den bahsedelim öncelikle. 1992 – 1994 yılları arasında eski Sovyetler Birliği sınırları içinde kalan 5 yüksek dağa tırmanıp Kar Leoparı ünvanını alan dağcı, Everest sonrası da birçok dağa tırmandı. Onu 1999 depreminde yüzlerce can kurtaran AKUT kurucu üyeliğinden de tanıyorsunuz. Teşekürler AKUT, teşekkürler Nasuh Mahruki!

Tunç Fındık

2001 yılının 23 Mayıs’ında henüz 29 yaşındayken Everest’te tırmanan bir diğer Türk dağcımız da Tunç Fındık. Dağa Nepal yönünden tırmana ilk Türk dağcı olan Tunç Fındık, hava şartları yüzünden tamamlayamadığı Nanga Parpat için ‘Dağ hep orada yine deneriz’ demiştir.

Eylem Elif Maviş Koç

2006 yılının 15 Mayıs’ında Everest’te zirve yapan ilk Türk kadın dağcı olan Eylem Elif Maviş Koç, bu tırmanışı 10 kişilik bir ekiple gerçekleştirmiş ve bu ekipten ilk denemede zirveye tırmanan 4 kişiden birisiymiş. Ayrıca 2005 yılında yaptığı Gasherbrum II tırmanışıyla ülkemizin 8000 metreye tırmanan ilk Türk kadını olma ünvanını da taşıyor.

Dağcılıkla İlgili Bilmeniz Gereken Diğer Unsurlar

• Dağcılığa kaç yaşında başlanır sorusu ucu açık bir soru, tırmanmanıza engel bir sağlık sorunun yoksa dağcılık için bir başlama yaşı yok. Çocukken de başlayabilesiniz 50 yaşından sonra da.
• Eğer yeterince deneyime sahipseniz, ekipmanınız varsa ve hava durumu da uygunsa tek başına da tırmanabilirsiniz. Fakat bu tırmanışı planlarken ne zaman nerede olacağınızı bölgenin güvenlik birimlerine bildirmeniz, aileniz ya da sevdiklerinizle paylaşmanız da önem taşıyor. Ama amatör bir dağcıysanız önerimiz tek başına dağa gitmemeniz. Tabii eğitim de şart!
• Dağcılık ve beslenme arasında sıkı bir dayanışma var. Dağ tırmanışında su kaybı olduğundan ve fazlasıyla fiziksel efor harcandığından enerji veren yiyeceklerin tüketilmesi gerekiyor. Bu yiyeceklerin de çantanızda ağırlık yapmayacak kadar hafif olması fazla yer kaplamaması gerekiyor. Tıpkı makarna, kurutulmuş meyveler, kuruyemiş, çorba, çay ve konserveler gibi…
• Dağlarda gece çadırda kalmak fikri içinizi üşütüyorsa, uyku tulumunun dağ şartlarına uygun olması durumunda hiç de korkmanıza gerek yok. Buna ilaveten sıcak içecekler de tüketirseniz vücut ısınız sabit kalıyor.
• Dağ rotasında herhangi bir su kaynağı varsa doğanın içinde yıkanmak kadar güzel bir şey yok. Ama yoksa ve doğa şartları da elvermiyorsa bu yolculuk boyunca duş da alınmıyor. Tuvalet ihtiyacı ise tüm doğa sporlarında olduğu gibi bir ağaç ya da kaya arkasında giderilebiliyor. Yalnız şunu da hatırlatmış olalım; tüm doğa sporlarının öğrettiği bir şey var ki doğayı korumak ve bulduğunuz gibi bırakmak sadece bu işin kuralı değil, bir insanlık meselesi. Bu yüzden hijyen için kullanılan her şeyi de dönerken yanınızda çöp olarak geri getirmelisiniz. Diyeceğimiz o ki dağlarda ayak izinizden başka hiçbir şey kalmamalı!
• Grup halindeki tırmanışlarda yürüyüşün temposu en yavaş ekip üyesine göre ayarlanıyor. Eşyaların ekibe dengeli bir şekilde dağılımı ve her ekip üyesi arasında 5 – 6 adım mesafe bırakılması da önemli.
• Çadıra ve ağaçlara yakın olmamak, eski kampçıların yaktığı alanları kullanmak, yatmadan kesin olarak söndüğüne emin olmak ve geride atık bırakmamak kaydıyla dağlarda ateş yakılabiliyor. Ama bunun tehlike arz ettiğini de belirtmeden geçmeyelim.
• Dağcılık ilgili bilinmesi gerekenlerin en iyi tanımı ise çok kısa; ‘Her zaman göründüğünden daha uzun, her zaman göründüğünden daha uzak ve her zaman göründüğünden daha zor!’ Hazırlığınız tamam siz de hazırsanız muhteşem bir içsel macera sizi bekliyor.

Türkiye’den ve Dünyadan En İyi Dağcılık Rotaları

Türkçeye Tunç Fındık tarafından çevrilen ‘Dağcılık: Zirvelerin Özgürlüğü’ kitabında dağcı olmak nasıl bir şey ve dağcılık nedir sorularının cevaplarını bulabiliyorsunuz. Kitapta şöyle bir tarif var ki, dağcıların bu kadar riski niçin göze aldığını da daha net anlayabiliyorsunuz. ‘Zirvelerde özgürlüğü ararken karşılaştığınız kendiniz olursunuz.’

Ülkemizde birçok bölgede ekip olarak dağcılık sporu yapılabiliyor. Antalya Geyikbayırı, İzmir Buca tırmanış bahçeleri, Balıkesir Kaz Dağları, Muğla Beşparmak Dağları, Kocaeli Ballıkayalar, Ağrı Dağı, Bursa Uludağ, Erzurum Uzundere, Niğde Aladağlar amatör ya da profesyonel tırmanışçılar için en bilinen dağ turizmi rotaları ve en ideal Türkiye dağları. Dünyadaki tırmanış noktalarına gelince Rusya McKinley Dağı, Fransa İtalya arasındaki Mont Blanc Dağı, İsviçre’nin Matterhorn Dağı, Fas’ın Tubkal Dağı da dünya çapında profesyonel dağcıların gözdeleri arasında. Ülkemizdeki en maceralı dağ rotalarını tanımak için sizi Dağcılık için Ekstrem Rotalar: Türkiye'nin En Yüksek Dağları yazımızı okumaya davet ediyoruz, haydi gelin!