Gaziantep’in Tarihi Hamamları

Eski dönemlerin en büyük sosyal mekanları arasında gösterilen hamamlar, kent belleği açısından da büyük önem taşımaktadır. Şehrin belli bir döneminde merkezi konum olarak görülen, kabul edilen yerlerine inşa edilmiş olan hamamların günümüzdeki izlerini takip etmek; söz konusu şehirleri keşfetmek için atılabilecek en iyi adımlar arasındadır. Gaziantep hamamları da bu keşif açısından oldukça geniş çeşitlilik vaat ediyor! 

Hazırsanız, Gaziantep’i tarihi hamamlarıyla bu yazımızda detaylı olarak ele alalım!

{ad:0}

1- Büyük Paşa Hamamı

Lala Mustafa Paşa tarafından, 1577 yılında yaptırılan bu hamam; tasarımı açısından da karakteristik bir yapıya sahip. Sivri kemerli kapısından dokuz basamak inerek girilebilen Büyük Paşa Hamamı’nın giriş yeri olan soğukluk kare planlıdır. Bu bölümün ortasında aydınlatma fenerinin olduğu bir kubbe yer alır. Soyunma kısmını takip eden koridordan ılıklığa geçilmektedir. Burası da kare planlı olup; karşılıklı iki eyvanla oluşturulmuştur. Ilıklığı takiben sıcaklık bölümü ziyaretçileri beklemektedir. Burası da mekanın tam ortasına denk gelen sekiz köşeli göbek taşının etrafında sıralanmış iki halvet ve sekiz eyvan ile oluşturulmuştur. Büyük Paşa Hamamı, günümüzde hala hizmet veren ender tarihi Antep hamamları arasındadır.

2- Göymen (Pazar) Hamamı

Üst örtüsü 50’li yılların başında tamirat gören Göymen (Pazar) Hamamı, bu işlem sırasında detaylı bir tadilattan da geçmiştir. Soyunmalık ve ılıklık kısımlarına küçük soyunma odaları ile yıkanma mahalleri eklenen hamamın batı bölümündeki ılıklık kısmına bir kapı daha açılmıştır. Bu işlemler yapılırken hamamın tarihi dokusunun bozulmamasına oldukça özen gösterildiği söylenebilir. Kuzey – güney yönünde uzanan hamam; alışagelmiş hamam yapısını takip ederek soğukluk, ılıklık ve sıcaklık kısımlarından oluşmuştur. Erkekler için cadde tarafında, kadınlar için de sokak tarafında olmak üzere iki ayrı kapı ile girilebilen hamamın en ilginç özelliği ise yerin altına inşa edilmesi nedeniyle dışarıdan kolay görülememesidir. Ne yazık ki bir dönem sel baskınına maruz kaldığı için hamamın döşemeleri büyük zarar görmüştür. Fakat geleneksel anlamda Antebin hamamları zeminlerinde pembe, beyaz, siyah ve kirli sarı renkli Antep mermerler ile kaplanmış olmalarından ötürü; Göymen Hamamı için de döşemelerinin bir zamanlar bu şekilde olduğunu düşünmememiz için hiçbir sebep yoktur. 

3- Hüseyin Paşa Hamamı

Giriş kapısı üstündeki kitabe, bizlere Hüseyin Paşa Hamamı’nın 1140 yılında yapıldığını söylemektedir. Hüseyin Paşa ile Antep Nakib-ül Eşraf Kaymakamı Hacı Mehmet tarafından yaptırılan hamam, bölgede Çıkrıkçı Hamamı olarak da adlandırılmaktadır. Gaziantep hamamları arasında en güçlü biçimde günümüze ulaşan yapılardan birisi olan Hüseyin Paşa Hamamı’nın girişi sivri kemerli bir açıklıktan gerçekleştirilmektedir. İç mekana girerken basık kemerli bir dehliz takip edilir. Soğukluk bölümü, bölgedeki diğer hamamlar gibi kare planlı ve üzeri kubbeyle örtülü biçimde tasarlanmıştır. Hamamın diğer mimari detayları da bölgedeki hamam tasarımlarına neredeyse birebir uymaktadır. Günümüzde Gaziler Caddesi’nde yer alan hamamın yapı anlamında oldukça sağlam durumda olduğu söylenebilir.

4- İki Kapılı Hamam

Asıl ismi Beşaşer veya Beşbaşar Hamamı olan, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde ise Beşyaşar olarak nakledilen hamamın günümüzdeki adı İki Kapılı Hamam olarak kabul görmüştür. Eyüpoğlu Camii ile aynı dönemde inşa edilen hamama dair ilk bilgiler Evliya Çelebi tarafından iletilmiştir. Onunla aynı döneme denk gelen 1650 tarihli bir kayıt ise hamamın Eyyüpoğlu vakıflarından birisi olduğunu söyler. Farklı kaynaklardan da teyit edilebileceği üzere hamamın inşasının Eyüpoğlu Camii ile birlikte gerçekleştiğini düşünebiliriz. Eyüpoğlu Camii ise Eyyubilere kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Bu da 13. yüzyılın başına denk gelir. Dolayısıyla günümüzde İki Kapılı Hamam olarak adlandırılan bu yapının geçmişi 13. yüzyıla uzanmaktadır. Neden günümüzde bu isimle anıldığına gelecek olursak, hamamın içinin görünmemesi için sonradan inşa edilen ön mekanın iki ucuna birer kapı konulmasından hareketle bölgede adı ''İki Kapılı Hamam'' olarak anılmaya başladığını söyleyebiliriz.

5- Kale Hamamı

Gaziantep hamamları arasında günümüze ulaşmamış bir yapı olarak ifade edebileceğimiz Kale Hamamı’nın geçmişinin Eyyubilere uzandığı düşünülmektedir. Yıkılarak büyük bölümü toprak altında kalan Kale Hamamı’nın giriş bölümünün sivri kemerli olduğu, soğukluk alanında bir havuzun yer aldığı ve yapının üst örtüsünün kubbe biçiminde olduğu gibi detaylardan hareketle bölgenin tarihi hamam yapısının birebir kullanıldığı düşünülmektedir.

6- Keyvanbey Hamamı

Herhangi bir kitabesi bulunmayan ama plan özelliklerinden hareketle 17. yüzyılda inşa edildiğini düşünebileceğimiz Keyvanbey Hamamı’nın inşasının çok varlıklı birisi olan Keyvan Bey tarafından yaptırıldığı varsayılmaktadır. Farklı dönemlerde onarım geçiren hamamın mimarisi hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. 2000 yılından bu yana kahvehane olarak işletilen hamamın sıcaklık kısmı hala hamam olarak çalıştırılmaktadır. 

7- Tarihi Naip Hamamı

Tarihi Naip Hamamı; tekke, mescid ve türbesiyle birlikte bir külliye yapısıyla inşa edilmiştir. Bölgenin en eski yerleşim yerlerinden birisi olan Tabakhane’ye, 16. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edildiği düşünülen yapı, en az değişikliğe uğrayarak günümüze ulaşan Gaziantep hamamları arasında başta gelmektedir. Gaziantep Kalesi’nin kuzeyinde bulunan hamamın plan düzeni Şıh ve Hüseyin Paşa Hamamları ile benzer şekildedir. Fakat bölgedeki diğer hamamlara kıyasla, göz alıcı taban döşemeleri ile dikkat çekmektedir. Taban döşemelerinde siyah, beyaz ve kırmızı renkli geometrik kompozisyonlar kullanılmıştır.

8- Şehitler Hamamı

Şehitler Hamamı 19. yüzyılda yapıldığı düşünülse de tam anlamıyla yapım tarihi bilinemeyen bir yapıdır. Günümüze kadar bütün bölümleri ulaşan Gaziantep Şehitler Hamamı çalışır durumda olmakla birlikte sadece erkekler için hizmet vermektedir. Yıllar içerisinde ana mekanına eklemeler yapılmış ve çeşitli onarımlar geçirmiş olan hamamın iç yapı itibarıyla bölgedeki pek çok hamamla benzer şekilde tasarlandığı söylenebilir.

9- Şıh Hamamı

Şıh Camiisinin batısında, Hamacı ve Kepenek Mahalleleri arasında yer alan Şıh Hamamı’nın bütün bölümleri günümüze ulaşmıştır. Ortasındaki sekizgen havuzu, kubbe biçimli üst örtüsü, soğukluğun kuzeyinde ılıklık bölümünün bulunması ve su deposu ile külhanın sıcaklığın devamında yer alması gibi Gaziantep hamamları için söz konusu olan karakteristik tasarım detaylarıyla inşa edilmiştir. Bölgedeki hamamlar arasında en büyük farkı, yakınındaki türbelerden dolayı suyunun şifalı olduğuna inanılmasıdır.

10- Tabak Hamamı

Antebin hamamları arasında Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde geçen bir diğer adres de Tabak Hamamı’dır. Hamamın inşa edildiği döneme dair elimizde net bilgiler olmasa da Evliya Çelebi’yi kaynak göstererek 17. yüzyıl öncesinde inşa edildiğini düşünebiliriz. Yapısal anlamda Gaziantep hamamları karakteristik tasarımlarını birebir yansıtan Tabak Hamamı, günümüzde hala hizmet vermektedir.

Gaziantep Hamamları Neden Yeraltına İnşa Edilmiştir?

Gaziantep hamamları arasında bir keşfe çıktığınızda sadece iç tasarım anlamında değil, yapı itibariyle de pek çok ortak benzerliğie sahip olduklarını görebilirsiniz. Hamamların büyük bölümü sokak seviyesinin altına inşa edilmiştir. Bunun nedenleri ise aslında çok basit.

Öncelikle bu şekilde inşa edilerek hamamların daha fazla ısınması sağlanmış, temel pratiğe dayanan bu tercihin yanı sıra fiziksel anlamda da kubbelerin beden duvarlarına yoğun baskı uygulaması nedeniyle yapıların en az hasar göreceği ön görülerek sokak seviyesinin altında inşaaları gerçekleşmiştir.

Hamamları keşfettik, peki sırada ne var? Aklınızda bu soru belirmiş olabilir. Gaziantep seyahatini şekillendirmeye devam etmek isteyenlere, Gaziantep’te Bunları Yapmadan Dönme yazımızı tavsiye ederiz!

{search:gaziantep-otelleri,Gaziantep Otelleri}