Geçmişin İzinde: İstanbul'un Tarihi Hanları ve Çarşıları

Geçmişin izlerini günümüzde de yakalayabileceğiniz yerlerden biridir tarihi hanlar. Her biri tıpkı ilk kullanılmaya başlandığı günkü gibi hep dolup taşmaya devam eder satıcıları ve alıcılarıyla. Alışveriş burada daha bir heyecanlı daha bir egzotiktir. Pazarlıkların havalarda uçuştuğu bu tarihi çarşılar hep cıvıl cıvıl hep rengarenk olmuştur. Bizans’tan Osmanlı’ya Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ve günümüze kadar süre gelen, zamanın değişimine direnen bu yapılar ve bu alışveriş kültürünün yaşandığı İstanbul’un tarihi hanları ve çarşılarını bizimle keşfetmek için sizi buraya alalım. Biz burada sadece 10 tanesine yer verdik sizler de bildiğiniz tarihi hanları ve çarşıları yazımızın sonundaki yorum kısmına ekleyebilirsiniz. 1 - Kuru Kahveci Han İstanbul’un Avrupa Yakası’ndaki simgelerinden biri olan Eminönü’nde Mısır Çarşısı’na ya gezmek için ya da alışveriş için herkesin yolu mutlaka bir şekilde düşer. Kuru Kahveci Han’a ulaşmak için tarihi Mısır Çarşı’sına geliyorsunuz ve biraz ilerliyorsunuz. İster istemez bir anda etrafınızı mis gibi kahve kokusu sarmaya başlar. Artık kendinizi tutamazsınız ve kahvenin kokusuna kapılırsınız. İşte bu kokunun kaynağı size Kuru Kahveci Han’a ayak bastığınızın işaretidir. Kısaca tarif etmek gerekirse bu han, Eminönü’nde Tahmis Caddesi ile Çiçek Pazarı Sokağı arasında konumlanıyor. Kırık hatlı olarak yapılmış cephenin tam ortasında bulunan han kapısının üstündeki mermer üzerinde ‘Kourou Kahvedji Han’ yazısı ve 1912 tarihi göze çarpar. Aynı mermerin sağ tarafında ise hanın ismi Arap harfleriyle yazılmış. 2 – Giritli Mustafa Paşa Han Teknolojiye yenilen bir el sanatının mekanı Giritli Mustafa Paşa Han ve sakinleri perde terzileri. Gün geçtikçe gelişen ev tekstili karşısında ayakta kalmaya çalışan, Eminönü’nde Osmanlı ve Avrupa etkisini taşıyan Giritli Mustafa Paşa Han, mekanın bilinmeyen tarihi ve kaybolmaya yüz tutan perde terzilerinin anılarına karışmış durumda. Eminönü’nün, Mercan Mahallesi’nde, Fincancılar Sokak ile Çakmakçılar Yokuşu’nun kesiştiği noktada yer alan han, unutulmaya yüz tutmuş perde terzilerinin yalnızlıklarını paylaşmaya devam ediyor. Fotoğraf: Bige Baykoca Süslü 3 - Büyük Yeni Han

{facility:0}

Yedi tepeli mega kent İstanbul’un değişmeyen yüzü Büyük Yeni Han geçmişten günümüze halen kullanılmaya devam ediyor. Konum olarak han, Avrupa Yakası’nda İstanbul Suriçi’nde Mahmutpaşa Çakmakçılar Yokuşu, Sandalyeciler ve Çarkçılar sokakları arasında kalıyor. Yapının kitabesi günümüze kadar gelmemiştir. Ancak eski kaynaklar tarandığı zaman kayıp kitabede yapının inşa tarihi 1764, yaptıranını padişah III. Mustafa ve mimarının da Mehmet Tahir Ağa olduğu belirtilmiştir. Hanın mimari planına bakılınca düzgün olmayan bir dikdörtgen olduğu görülür. Fotoğraf: Ayşe Baranok Köse 4 – Kapalı Çarşı Dünyanın en büyük tarihi çarşısı olarak literatüre geçmiş olan Kapalı Çarşı yaklaşık 31 bin metrekarelik bir alana yayılmış durumda. Konum olarak Nuruosmaniye ve Beyazid Camileri ile Mahmutpaşa Çarşısı arasında kalıyor. Çarşının üstü dam ve kubbelerle kaplı. İçinde çeşit çeşit ürünlerin satıldığı çarşıda yüzlerce dükkan var. Üzeri kurşun kaplı ve pencereli yüzlerce kubbesi olan Kapalı Çarşı'nın ilk yapısı günümüzdeki Eski Bedesten adı verilen yerdir. Bu ilk yapı Bizans çağından kalma bir yapıdır. Kapalı Çarşı’da günümüzde değerli eşya ve mücevherlerin satıldığı bölümler Fatih Sultan Mehmet zamanında yapılmıştır. Asıl büyük çarşı ise, Kanuni Sultan Süleyman döneminde ahşap olarak yapılmıştır. Kapalı Çarşı, yapıldığı yıldan günümüze 7 büyük yangın ve her depremde aldığı hasarlarla onarılarak yeniden işler hale getirildi ve günümüzdeki son haline ancak 250 yılda ulaşabildi. Kapalı Çarşı’nın bölümlerinden söz edecek olursak da İç Bedesten, Sandal Bedesten ve diğer bölümler diyebiliriz. 5 – Mısır Çarşısı Tarihi Baharat Yolu’nun İstanbul Durağıdır Eminönü’ndeki Mısır Çarşısı. Burası dönemin padişahı 4. Mehmet'in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından Yeni Cami'ye gelir kapısı olsun diye vakıf olarak yaptırılmış. Son şeklini 1943 yılındaki restorasyonuyla alan çarşının yapımına Mimar Kasım Ağa başlamış, 1660 yılında Mimar Mustafa Ağa tamamlayarak bitirmiştir. Kapalı çarşıdan daha küçük olan Mısır Çarşısı yerli ve yabancı turistlerin en çok ziyaret ettiği yer olup çarşının 6 tane kapısı ve 86 tane dükkanı vardır. 6 – Balkapanı Hanı Osmanlı dönemi çarşılarından olan Balkapanı, inşa edildiği dönemde deniz gümrüğünün bulunduğu bölgeye yakın olmasına dikkat edilmiştir. Han, adından da anlaşılacağı üzere inşa edilip kullanılmaya başlandığı andan itibaren gümrükten gelen balın istiflendiği ve halka dağıtıldığı bir ticaret merkezi görevini görmüştür. Not: Osmanlıdaki ‘Kapan’ kelimesinin ‘kantar’ anlamına geldiğini de hemen belirtelim. Balkapanı dışında İstanbul’da iki tane daha tarihi kapan bulunmaktadır. Bunlardan biri günümüzde de herkesin semt olarak bildiğimiz Unkapanı, diğer ise Yağkapanı. (Günümüzdeki Galata-Karaköy bölgesi.) 7 - Valide Han Aslında Kösem Sultan Hanı olan 16. yüzyıla ait bu hanın adı söylene söylene Valide Han olmuş. Bu han Büyük Valide Hanı ya da Küçük Valide Hanı olarak ikiye ayrılmaktadır. Konum olarak burası; Çakmakçılar Yokuşu ile Fırıncılar Yokuşu arasında bulunuyor. Diğer hanlara oranla basık bir girişe sahip ve çatısındaki tarihi bacalar halen görünüyor. Yıllardır anlatılagelen bir efsaneye göre, Kösem Sultan’ın herkesten gizlediği bir hazinesi varmış. Bu gizli hazinenin de bu hanın bir köşesine saklandığı rivayet ediliyor. Tarihi kaynaklara göre 366 adet odası bulunan handa bugün kaç odanın kullanıldığı bilinmemektedir. 8 - Vezir Han Dönemin ünlü vezir-i azamı Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bu büyük ve görkemli hanın günümüze kadar gelmesinde 1894-1895 yıllarında Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa’nın verdiği talimatla hanın ciddi bir tadilattan geçirilmiş olmasıdır. Ortasında avlusu olan bu iki katlı yapı taş ve tuğla kullanılarak inşa edilmiştir. Avlu ortasında bir de fevkani bir mescit yer alıyor. 9 – Tahtakale Eminönü’nün simgesi Mısır Çarşısı’nın güneybatısında yer alan Tahtakale, tıpkı geçmişte olduğu gibi şimdide de tüm hareketliliği ve canlılığıyla yaşamaya devam ediyor. Yapıldığı dönem önemli bir ticaret merkezi olan Tahtakale halen bu önemini de korumaya devam ediyor. 10 - Sahaflar Çarşısı Osmanlı’dan günümüze gelen bir diğer önemli çarşı da Sahaflar Çarşısı’dır. Çarşı aynı zamanda Osmanlı döneminden günümüze kadar gelebilmeyi başarmış İstanbul’un en eski kitap çarşısı. Eski ve antika niteliğindeki kitapları da bulabileceğiniz Sahaflar Çarşısı konum olarak Kapalı Çarşı'nın Fesçiler Kapısı ile Beyazıt Cami arasında kalıyor. Çarşının ortasında bir büst sizi karşılar. Bu büst bu topraklara matbaayı ilk getiren kişi olan İbrahim Müteferrika’ya aittir.