Keşfetmeye Değer: Güneydoğu Anadolu'nun Usta Ellerle Şekillenen 10 Çarşısı

İnsanlık tarihinin ilk tohumlarının atıldığı, sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış kadim Güneydoğu Anadolu toprakları… Binlerce yıldır burada yaşanmış ne varsa her birini sokak taşlarında, kale kapılarında, anlatılan öykülerde bulmak mümkün. Böylesine zengin bir geçmişi yine bu denli, el değmeden koruyabilen Güneydoğu Anadolu'nun en kıymetlileri ise tarihi bedestenleri. Osmanlı döneminde yapılan ve günümüze kadar kalmayı başarabilen Güneydoğu'nun ünlü tarihi çarşılarına doğru bir yolculuğa çıkıyoruz.

Gaziantep Bakırcılar Çarşısı

500 yıllık bakırcılık zanaatının devam ettirildiği Bakırcılar Çarşısı, Gaziantep'in tam kalbinde yer alıyor. Taş döşemeli sokaklarında yan yana dizili tek katlı dükkanlardaki telaş, sabahın erken saatlerinde başlıyor. Ustaların kullandıkları özel çekiçlerden çıkan tınılar ise adeta çarşının şarkısına dönüşüyor. Burada usta ellerden çıkma bakırdan süs eşyası, cezve, tava, çay ve kahve takımlarının en iyilerini bulabilirsiniz. Ayrıca yöreye özgü el işi yemeniler ve sedef kakmalı süs eşyaları bulmak mümkün.

Gaziantep Almacı Pazarı 

Bakırcılar Çarşısı'nın tam karşısında yer alan Almacı Pazarı ise 250 yıllık bir geçmişe sahip. Elma bulmanın çok zor olduğu zamanlarda burada tane ile elma satışı yapılmasından dolayı bu ismi alan çarşıda Gaziantep'e özgü baharatlar, kuruyemişler, kurutulmuş sebzeler, pestiller ve salça çeşitleri bulabilirsiniz. Buraya kadar gelmişken ağız sulandıran Antep fıstığı çeşitlerinden almadan dönmeyin.

Gaziantep Zincirli Bedesten 

Gaziantep'in bir diğer tarihi çarşısı olan Zincirli Bedesten, 1700'lü yılların başında Darendeli Hüseyin Paşa tarafından yaptırılmış. Yöre halkı tarafından Kara Basamak Bedesteni olarak da bilinen Zincirli Bedesten’de 73 adet dükkân bulunuyor. Çoğunlukla doğal taşlardan yapılan tesbih, bakır cezve, baharat çeşitleri, el yapımı yemeni gibi hediyelik eşya satan dükkanlardan oluşan Zincirli Bedesten, otantik atmosferiyle gelenleri büyülüyor.

Mardin Kapalı Çarşı 

Kayseriyye Bedesteni olarak da bilinen Kapalı Çarşı'nın tarihi 16. yüzyıla dek uzanıyor. Sayıları çok az kalmış ustaların elinden çıkan sanat ürünlerinin satıldığı Mardin Kapalı Çarşı'nın doğusunda yer alan kemer sarılı Revaklı Çarşı ise 17. yüzyılda yapılmış. Mardin'e özgü şal ve fular kumaşları, şahmeran figürleriyle süslenmiş hediyelik eşyalar, nazar boncukları, bakır tepsiler ve fincan zarfları bulmak mümkün. Alışveriş yorgunluğunu atmak için ağır ağır pişmiş mırra kahvenizi yine burada yudumlayabilirsiniz.

Mardin Eski Çarşı 

Güneydoğu'nun en nadide lezzetlerinin olduğu Mardin Eski Çarşı'da "Beş Türlü" ve "Yedi Türlü" şeklinde adlandırılan baharatları bulabilirsiniz. Farklı kültürlerin harmanından oluşan Mardin mutfağına özgü mahlep, kişniş, sumak, nar ekşisi, pestil, cevizli sucuk, Tizyan pekmezi, Süryani şarabı ve Gurs tütününü Mardin Eski Çarşı'da bulabilirsiniz. Sevdiklerinize hediye almak isterseniz Mardin'in ünlü badem şekeri ve bıttım sabununu yine Mardin Çarşı'dan temin edebilirsiniz.

Şanlıurfa Tarihi Bakırcılar Çarşısı 

Göz alıcı bakır eşyaların usta ellerden çıktığı Şanlıurfa Tarihi Bakırcılar Çarşısı halk arasında Hüseyniye Çarşısı olarak da adlandırılıyor. Şehir merkezinde yer alan Bakırcılar Çarşısı'nın 1807'de Hüseyin Paşa tarafından yaptırıldığı biliniyor. 1998 yılında restore edilen çarşı ilk yıllarında halı, kilim ve keçe satıldığı için Yemenici Pazarı diye anılsa da daha sonra bakır ustalarına tahsis edilmiş. 200 yıldır çekiç ve tokmak seslerinin eksik olmadığı çarşıdan bakır hediyelik eşyalar alabilirsiniz.

Şanlıurfa Tarihi Kilimciler Çarşısı 

Sipahi Pazarı olarak da bilinen Tarihi Kilimciler Çarşısı, Şanlıurfa'ya geldiğinizde yaşayacağınız unutulmaz deneyimlerden birini sunuyor. 1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan Sipahi Pazarı'nda el emeği göz nuru dokuma ürünler satılıyor. Bir zamanların en kalabalık ve gözde çarşılarından biri olan Kilimciler Çarşısı'nda ise günümüzde maalesef sadece birkaç kilim ustası kalmış. Yolunuz Şanlıurfa Tarihi Kilimciler Çarşısı'na düşerse doğal kök boyadan yapılma dokuma ürünlerden alabilirsiniz.

Adıyaman Tarihi Oturakçı Pazarı

Adıyaman şehir merkezinde yer alan Tarihi Oturakçı Pazarı şehrin tarihini ve kültürü gözlemleyebileceğiniz noktalardan biri. Köklü bir tarihe sahip olan Adıyaman el sanatı ürünleri ile oldukça ünlü. Oturakçı Pazarı'nda bez bebek, heybe, Nemrut Dağı figürlü hediyelik eşyalar ve halım-kilim çeşitlerinin en nadide örneklerini bulabilirsiniz. Yine Oturakçı Pazarı'na yakın bir noktada olan Şire Pazarı'nda ise Besni üzümü, pestil ve muska gibi yöresel yiyeceklerden almak mümkün.

Diyarbakır Bakırcılar Çarşısı 

El işlemeleriyle ünlü Diyarbakır'ın Tarihi Bakırcılar Çarşısı yerli halk tarafından "Çarşıya Şavuti" olarak biliniyor. Özellikle gül, yaprak, lale ve çam ağacı figürlerinin işlendiği bakır ibrik, kazan, sini, semaver, cezve gibi ürünler Diyarbakır Bakırcılar Çarşısı'nın en gözdeleri. Bunun yanında altın ve gümüş işçiliği, yazılı bezemelerle süslü el sanatı ürünleri Diyarbakır Bakırcılar Çarşısı'ndan alabileceğiniz eşyalar arasında. 

Tarihi Maraş Çarşısı 

Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz'in birbirine en yakın olduğu noktada yer alan Kahramanmaraş, diğer Güneydoğu şehirleri gibi el işçiliği konusunda oldukça ünlü. Geçmişi 1400'lü yıllara dayanan Tarihi Maraş Çarşısı'nda sim sırma işlemeciliği, bıçakçılık, kuyumculuk, demircilik, bakırcılık, oymacılık, köşkerlik gibi geleneksel el sanatlarının ürünleri satılıyor. Restore edilerek turizme kazandırılan Tarihi Maraş Çarşısı şehir turizmine de büyük bir katkı sağlıyor.

Ek olarak Güneydoğu hakkında daha fazla bilgi almak isteyenler Güneydoğu'nun Görkemli Tarihine Işık Tutan 13 Yer başlıklı blog yazısına göz gezdirebilirler.