Overbooking nedir, neden yapılır?

Uçak ile seyahat etmek, modern hayatın bir parçası haline gelmiş durumda. Hızın giderek önem kazandığı günümüzde uçaklar, uzak mesafeleri kısa sürede kat etme imkânı sunarak en çok tercih edilen ulaşım yöntemlerinden biri olmuştur. Ancak, hava yolu ulaşımının bu kadar yaygınlaşması bazı sorunları da beraberinde getiriyor. Bu sorunlardan biri de hava yolu firmalarının sıklıkla uyguladığı overbooking yani çifte rezervasyon uygulaması.

Hava yolu firmaları, çeşitli nedenlerden dolayı normalden fazla bilet satışı yaparak bu uygulamaya başvuruyor. Bu yazıda, overbooking nedir, neden yapılır ve bu durum karşısında yolcuların hakları nelerdir gibi sorulara yanıt vereceğiz.

Overbooking Nedir?

Overbooking, ya da çifte rezervasyon, uçak biletlerinin kapasitesinden daha fazla satılması anlamına geliyor. Hava yolu firmaları, yolcuların uçuşa gelmemesi, geç kalması veya bilet iptali gibi nedenlerle boş kalan koltuklardan zarar etmemek için bu yönteme başvuruyor. Bu şekilde, yolcuların bir kısmı uçuşa katılmasa dahi uçak tam kapasite ile hareket ettiği için firma zarar etmiyor. Ancak bu uygulama, özellikle bayramlar, okulların kapanış dönemleri ve yılbaşı gibi yoğun dönemlerde, bazı yolcuların mağduriyet yaşamasına neden olabiliyor.

Overbooking Neden Yapılır?

Hava yolu firmalarının overbooking yapmalarının temel sebebi, yolcuların son dakika iptalleri ya da uçağa zamanında gelmemesi gibi durumların sık yaşanması. Hiçbir hava yolu firması, boş koltuklarla uçmak istemez ve bu nedenle overbooking uygulaması ile kapasiteyi doldurmayı amaçlar. Özellikle yılın belli dönemlerinde ya da hafta sonları gibi yoğun uçuş zamanlarında bu uygulama daha sık yapılır.

Örneğin, bir firmanın 100 koltuk kapasiteli bir uçağına, uçuş gününe kadar ortalama 5 yolcu gelemeyeceği varsayılır ve 105 bilet satılır. Böylece uçuş günü kapasitenin tamamı dolmuş olur ve firma daha fazla kâr elde eder.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) Neden Overbooking’e İzin Veriyor?

IATA, hava yolu firmalarının overbooking uygulamasına belirli koşullar altında izin veriyor. Firmaların uçuş kapasitesinin %5-10 oranında fazla bilet satmasına olanak tanıyor ancak bu oran, firmadan firmaya değişiklik gösterebiliyor. Overbooking’in temel amacı, boş koltuklarla yapılacak uçuşları önlemek ve kapasite israfını engelleme.

Overbooking Oranı Nasıl Hesaplanır?

Hava yolu firmaları, yılın hangi döneminde ve hangi uçuş saatlerinde yolcuların geç kaldığını ya da uçuşa gelmediğini istatistiksel olarak hesaplıyor. Ayrıca uçuş süresi, varış noktası, yolcu profili (turist veya iş insanı) gibi faktörler de dikkate alınarak overbooking oranı belirleniiyor. Dolayısıyla her uçuş için overbooking oranı farklılık gösterdiğini söylemek mümkün.

Overbooking Nedeniyle Yaşanan Problemler

Uçuş için uçaktaki koltuk sayısından fazla yolcu, havalimanına gelmiş olabilir. Peki, uçak firması overbook yaptığı ve beklenen iptaller gerçekleşmediğinde yani uçuşa gelen yolcu uçağın kapasitesinden fazla ise ne olur? Sivil Havacılık Dairesi tarafından bu durum için uygulanması gereken kurallar belirlenmiştir. Overbooking nedeniyle mağdur olan yolculara farklı alternatifler öneriliyor. Hava yolu şirketleri, genellikle son anda check-in yapan ve fazla olan yolcuları farklı bir sefere yönlendirebilir veya yolculara belirli bir ücret karşılığında uçuştan vazgeçmelerini ve bir sonraki uçuşta işlemlerinin yapılmasını talep edebilirler.

• Voluntary Denied Board (VDB): Eğer yolcu, overbooking tazminatını reddederek uçuşa katılmak isterse gönüllü olarak uçuştan vazgeçecek yolcular aranır.  Uçakta yer varsa biletiniz bir üst sınıfa yükseltilir ve Bussiness Class olarak seyahat edersiniz.  Uçakta yer yoksa bekleme süresi de göz önünde bulundurularak bir sonraki sefere kadar olan konaklama ve yeme-içme giderleri karşılanır, gerekirse tazminat verilebilir ve karşılığında da yolcunun bir sonraki uçuş ile seyahat etmeyi kabul etmesi amaçlanır. 
• Involuntary Denied Boarding (IDB): Çifte rezervasyon olan uçuşlarda gönüllü olarak uçuştan vazgeçmek istemeyen yolcular olabilir. Gönüllü bulunamadığında tazminat teklif edilerek yolcu ikna edilebilir. Hava yolu firmaları, yolcular arasında tercihte de bulunabilir. Sırayla business sınıflı yolcular, çocuklu ve hamile kadınlar ile yaşlı ve engelli yolcular uçağa bindirilir. 

Overbooking Sonucunda Yolcu Hakları

Overbooking nedeniyle uçuşa kabul edilmeyen yolcuların bazı hakları var. Bunlar arasında tazminat hakkı, konaklama ve yemek masraflarının karşılanması, süre kısıtlamaası olmaksızın telefon görüşmesi yapma hakkı var. Ayrıca, hava yolu şirketi tazminat ödesin veya ödemesin yolcuya yeni bir uçuş ayarlamak zorunda. Overbooking durumunda uçak bileti iç hat uçuşlarda 100 Euro, dış hat uçuşlarda 250-600 Euro arasında tazminat sağlıyor. Eğer yolcu maddi-manevi anlamda zarara uğratılmış ise yargıtay kararı ile hava yollarına dava açabiliyor.

Overbooking Tazminatı Nedir?

Overbooking tazminatı, hava yolu şirketlerinin çifte rezervasyon nedeniyle mağdur olan yolcular için ödemek zorunda olduğu bir tazminat. Ancak tazminat almak için bazı şartlar var. Örneğin, kalkışa 45 dakika kalmasına rağmen check-in yapmayan ya da T.C. kimlik belgesiü pasaport gibi gerekli belgeleri bulundurmayan yolcular bu haktan yararlanamıyor. Tazminat miktarı ise uçuşun mesafesine ve gecikme süresine bağlı olarak değişiyor.

Overbooking Tazminatı Ne Kadar?

Eğer yolcuya teklif edilen alternatif uçuş gecikmeye yol açıyorsa 100 Euro ile 600 Euro arasında tazminat ödeniyor. Tazminat bedeli iç hat uçuşlarda 100 Euro iken dış hat uçuşlarda ise 250 Euro ile 600 Euro arasında değişiyor. 

• İç hat uçuşlar için 100 euro
• 0-1500 km uçuşlarda dış hat uçuşlar için 250 Euro (2 saat içinde alternatif uçuş sunulursa %50 indirim)
• 1501-3500 km uçuşlarda dış hat için 400 Euro (3 saat içinde alternatif uçuş sunulursa %50 indirim)
• 3501 km ve üzeri seyahatler için 600 Euro tazminat ödemesi yapılır. (4 saat içinde alternatif uçuş sunulursa %50 indirim)
• Hava yolu şirketi, 0-1500 km dış hat uçuşlarda 2 saat, kısa mesafeli uçuşlarda 3 saat, uzun uçuşlarda ise 4 saat içinde yolcuya alternatif bir uçuş teklifi sunarsa tazminat miktarı %50 oranında düşürülebilir. 

Overbooking’e Takılmadan Nasıl Seyahat Ederim?

Overbooking’den etkilenmemek için dikkat etmeniz gereken bazı ipuçları var:

• Check-in işlemini mümkün olduğunca erken yapın.
• Uçuş yoğunluğunun fazla olduğu dönemlerde ve saatlerde dikkatli olun.
• Havalimanına erken giderek uçağın kalkacağı kapıda zamanında olun.
• Kabin bagajı ile seyahat ediyorsanız, online check-in yaparak işlemleri hızlandırabilirsiniz.

Bu adımları takip ederek overbooking nedeniyle yaşanabilecek olası aksaklıklardan kaçınabilir ve seyahatinizi daha güvenli hale getirebilirsiniz.

Tatilinizi Planlamaya Başlayın!

Overbooking gibi durumlarla karşılaşmamak ve tatilinizi sorunsuz geçirmek için tatil planlamanızı erkenden yapmanız büyük önem taşıyor. Yoğun sezonlarda seyahat etmek istiyorsanız, uçak bileti ve otel rezervasyonlarınızı önceden yaptırmak, tatil sürecinizin daha rahat ve keyifli geçmesini sağlayacaktır. Uygun tarihlerde, hayalinizdeki tatil rotasını belirleyip otel seçeneklerini erkenden gözden geçirerek riskleri en aza indirebilirsiniz. Tatil planınızı oluşturmak ve konaklama seçeneklerini incelemek için Neredekal.com adresini ziyaret edebilirsiniz.